آب مروارید

 تغییر در شفافیت عدسی چشم که بتدریج سبب کاهش کیفیت بینایی می شود را آب مروارید Cataract می نامند.

عدسی طبیعی چشم در پشت عنبیه (قسمت رنگی چشم) قرار دارد و شفاف می باشد و نقش مهمی در تمرکز نور بر روی پرده شبکیه دارد.

آب مروارید در هر سنی رخ می دهد ولی اکثراً در افراد بالای 40 سال دیده می شود. اغلب آب مروارید در افراد مسن و بتدریج ایجاد می شود و سبب کاهش بینایی پیشرونده می شود و اغلب دو طرفه می باشد ولی شدت آن در یک چشم بیشتر است. 60 درصد افراد بالای 60 سال دچار آب مروارید می شوند.

قسمت اعظم عدسی چشم از آب و پروتئین تشکیل شده است. پروتئین های مخصوص عدسی عامل شفافیت آن هستند و در اثر گذر زمان ساختمان این پروتئین ها تغییر کرده و تدریجاً ایجاد کدورت در عدسی چشم می کنند. بطور نادر آب مروارید در بدو تولد و یا در دوره شیرخوارگی رخ می دهد که اغلب در اثر اختلالات آنزیمی مادرزادی می باشد. آب مروارید در موقع تولد و یا سال اول عمر مادرزادی بوده و باید سریعاً درمان شود.

آب مروارید در کودکان و جوانان هم دیده می شود که اغلب به دنبال ضربه به چشم، جراحی های چشم، التهابهای چشم و ... می باشد.

افراد زیر در معرض ابتلا به آب مروارید در سنین جوانتر می باشند:

1)     افراد سیگاری

2)     دیابتی

3)     افرادی با سابقه مصرف طولانی مدت کورتون ها (قطره، خوراکی، استنشاقی) و فنوتیازین ها.

4)     افرادی که در معرض امواج ماوراء بنفش هستند

5)     افرادی که سابقه ضربه به چشم دارند

6)     افرادی که سابقه التهاب های داخل چشمی دارند.

علائم آب مروارید:

افرادی که آب مروارید دارند اغلب بیان می کنند که از ورای شیشه مه گرفته ماشین و یا عدسی کثیف دوربین به اشیاء نگاه می کنند. آب مروارید سبب تاری دید، اختلال در دید رنگ اشیاء ، تغییر در شماره عینک و گاه دو بینی تک چشمی می شود.

برخی بیماران بهبود دید نزدیک را بیان می کنند که بدلیل تورم عدسی و افزایش نزدیک بینی می باشد.

با پیشرفت آب مروارید ، بینایی کاهش یافته و عینک و یا لنزهای تماسی سبب پیشرفت بهبود بینایی نمی شوند.

آب مروارید اغلب تدریجی بوده و دردناک نمی باشد و چشم ها قرمز نمی شود مگر در موارد پیشرفته آن، که التهاب چشم و یا آب سیاه ایجاد شود. پزشک با معاینه بیمار در مطب به راحتی آب مروارید را تشخیص داده و احتیاج به اقدامات تشخیصی خاصی نمی باشد.

درمان آب مروارید:

درمان اصلی آب مروارید، جراحی می باشد. اغلب بیمار اولین کسی است که نیاز به جراحی را متوجه می شود. در مواردی که آّب مروارید سبب اختلال بینایی فرد می شود، نیاز به جراحی دارد.

شایع ترین روش جراحی، فیکوامولسیفیکاسیون می باشد. جراحی بدون بیهوشی و بدون تزریق چشمی می باشد. از قطره بی حسی استفاده می شود و طول مدت جراحی حدود 20-15 دقیقه و بدون درد می باشد. بیمار بر روی تخت جراحی دراز کشیده و با چکاندن قطره تتراکائین چشم بی حس می شود و پزشک به کمک میکروسکوپ چشمی، یک برش 3-5/2 میلی متری کنار قرنیه می دهد و توسط پروب فیکو، که از امواج اولتراساند استفاده می کند، عدسی به قطعات کوچک تبدیل شده و از چشم خارج می شود، سپس یک لنز مصنوعی در مکان عدسی طبیعی بیمار کاشته می شود. اغلب احتیاج به بخیه نمی باشد. بعد از جراحی بیمار مرخص شده و به مدت چند هفته قطره های چشمی برای پیشگیری از عفونت و التهاب چشم استفاده می کند.

عدسی مصنوعی دائمی بوده و احتیاج به نگهداری خاصی ندارد و توسط بیمار احساس و یا لمس نمی شود. برخی لنزهایی که امروزه به کار می روند آستیگماتیسم را هم اصلاح می کنند. اخیراً لنزهایی که توأماً دید دور و نزدیک را اصلاح می کنند در بیماران بکار می روند ولی اغلب لنزهایی بکار می رود که فقط دید دور را اصلاح کرده و فرد باید برای کارهای نزدیک عینک بزند.

عوارض جراحی آب مروارید:

جراحی آب مروارید یکی از بی خطرترین جراحی ها می باشد و احتمال موفقیت بسیار بالاست. عوارض آن نادر و در کمتر از یک هزارم بیماران رخ می دهد و اغلب قابل درمان می باشند.

برخی عوارض آن شامل التهاب چشم، تغییر در فشار چشم، عفونت چشم، ورم قرنیه و ورم شبکیه می باشد.

در برخی بیماران، چند ماه تا چند سال بعد از جراحی، کپسول خلفی عدسی دچار کدورت می شود و بیمار احساس می کند دچار کاهش بینایی و برگشت آب مروارید شده است که آب مروارید ثانویه می نامند.

در این حالت توسط پزشک به کمک اشعه لیزر، سوراخ کوچکی در کپسول خلفی عدسی ایجاد شده و این کار فقط چند دقیقه طول می کشد و سرپایی بوده و بدون درد می باشد و احتیاج به اطاق عمل ندارد و سریعاً بینایی فرد بهبود می یابد.

پیشگیری آب مروارید:

در حال حاضر روش موثری برای پیشگیری از آب مروارید وجود ندارد و برخی روش ها تا حدی کمک می کنند:

1)     محافظت چشم ها از اشعه ماوراء بنفش توسط عینک آفتابی و کلاه لبه دار

2)  شیوه زندگی سالم شامل تغذیه سالم و استفاده از میوه ها و سبزیجات، ورزش منظم، عدم استفاده از دخانیات و الکل سبب تأخیر در پیری و کاهش بیماری ها از جمله آب مروارید می شود.

3)  برخی افراد، ویتامین ها، مواد معدنی و ... را برای پیشگیری استفاده می کنند ولی تاکنون هیچ مطالعه علمی، نقش این مواد را در پیشگیری از آب مروارید تأیید نکرده است.

4)     نقش هیچگونه داروی موضعی (قطره) یا خوراکی در پیشگیری از آب مروارید اثبات نشده است.

دکتر محمد کریم اسماعیلی

جراح و متخصص چشم

فوق تخصص پیوند قرنیه